1 listopada 2019 roku wchodzą w życie zmiany wprowadzające obowiązkowy split payment. Mechanizm podzielonej płatności dotyczy transakcji – dostaw towarów oraz świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 15 ustawy o VAT między podatnikami (B2B). Poniżej przedstawiamy syntetyczne opracowanie dotyczące obowiązków nałożonych na przedsiębiorców w zakresie stosowania mechanizmu podzielonej płatności.

Kluczowe informacje:

• Od 1 listopada 2019 r. obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności będzie dotyczył transakcji z załącznika nr 15 ustawy o VAT, czyli m.in. tych, które dotychczas były rozliczane odwrotnym obciążeniem VAT w relacji pomiędzy przedsiębiorcami, przy transakcjach przekraczających 15.000 zł brutto.
• Przedsiębiorca dokonujący sprzedaży, która spełni łącznie warunki split payment, po 1.11.2019 r. zobowiązany jest dodać adnotację „mechanizm podzielonej płatności” na wystawianej fakturze.
• Otrzymanie faktury z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” zobowiązuje nabywcę do uregulowania należności wynikającej z faktury w mechanizmie podzielonej płatności.
• Brak zastosowania się do regulacji naraża podatnika na sankcje podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku wykazanej na tej fakturze, a nabywcę dodatkowo pozbawia możliwości ujęcia zakupu w kosztach podatkowych (od 1.01.2020 r.).

Terminy i zakres obowiązywania

Od 1 listopada 2019 r. obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności będzie dotyczył transakcji z załącznika nr 15 ustawy o VAT, czyli m.in. tych, które dotychczas były rozliczane odwrotnym obciążeniem VAT.

Obowiązkowy split payment zacznie funkcjonować od 1 listopada 2019 roku i stosowany będzie wobec sprzedaży towarów i usług z załącznika nr 15, która ma miejsce od 1 listopada 2019 roku.

Zgodnie z przepisami przejściowymi wskazanymi w art. 10 ustawy z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw nowelizacji ustawy o VAT, w sytuacji gdy:

• przed 1 listopada 2019 r. podatnik dokonał dostawy towarów lub świadczenia usług, wymienionych w załączniku nr 11 lub załączniku nr 14 do ustawy, dla których obowiązek podatkowy powstał lub faktura została wystawiona po 31 października 2019 r.,
• po 31 października 2019 r. podatnik dokonał dostawy towarów lub świadczenia usług, wymienionych w załączniku nr 11 lub załączniku nr 14 do ustawy, dla których faktura została wystawiona przed 1 listopada 2019 r.,

– stosuje się odwrotne obciążenie (w dotychczasowym brzmieniu przepisów, tj. sprzed 1 listopada).

Podmioty zobowiązane do stosowania split payment

Obowiązkowe zastosowanie split payment wystąpi, gdy łącznie spełnione zostaną warunki:

• obowiązek podatkowy, dostawa towarów lub świadczenie usług oraz data wystawienia faktury przypada po 31 października 2019 roku,
• wartość brutto transakcji wynosi powyżej 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty,
• co najmniej jedna pozycja z faktury zawarta została w załączniku 15 znowelizowanej ustawy o VAT,
• sprzedawca oraz odbiorca są podatnikami (transakcja B2B, niezależnie czy nabywcą jest podatnik VAT czynny czy zwolniony).

Uwaga! Czynni podatnicy VAT świadczący usługi lub dostarczający towary z załącznika nr 15 ustawy o VAT oraz ich nabywcy są zobowiązani do posiadania firmowego rachunku bankowego. Dla prywatnych rachunków bankowych (typu ROR) nie jest otwierany rachunek VAT oraz nie jest możliwe korzystanie z komunikatu przelewu do zastosowania split payment.

Obowiązki sprzedawcy

Przedsiębiorca dokonujący sprzedaży, która spełni łącznie cztery wyżej opisane warunki, po 1.11.2019 r. zobowiązany jest dodać adnotację „mechanizm podzielonej płatności” na wystawianej fakturze.

Jeżeli faktura sprzedaży zostanie wystawiona bez wymaganego oznaczenia, możliwe będzie jej skorygowanie za pomocą faktury korygującej dane formalne bądź zaniedbanie merytoryczne faktury może poprawić nabywca za pomocą noty korygującej. Czynność ta jest konieczna, jeśli sprzedawca chce uchronić się przed negatywnymi konsekwencjami.

Obowiązki nabywcy

Otrzymanie faktury z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” zobowiązuje nabywcę do uregulowania należności wynikającej z faktury w mechanizmie podzielonej płatności.

Obowiązek uregulowania należności w tym mechanizmie dotyczyć będzie wyłącznie kwoty należności z tytułu nabycia towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

Jeżeli tylko jedna pozycja z faktury będzie objęta mechanizmem podzielonej płatności, to nabywca może zdecydować, czy dobrowolnie ureguluje całą należność z zastosowaniem MPP, czy też tylko tę jedną pozycję objętą obowiązkowym MPP. Nie ma obowiązku regulowania w tym przypadku całej należności, stosując podzieloną płatność.

Jeżeli nabywca nie otrzyma faktury z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”, to ma obowiązek zweryfikować, czy pozycje z otrzymanej faktury zawierają się w załączniku nr 15 ustawy o VAT. W przypadku stwierdzenia, że faktura zawiera chociażby jedną taką pozycję, to podatek VAT z niej wynikający nabywca będzie musiał zapłacić za pomocą MPP.

Konsekwencje niezastosowania regulacji ustawowych

Po stronie sprzedawcy

Wystawienie bez adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” (mimo istnienia takiego obowiązku) naraża podatnika na sankcje podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku wykazanej na tej fakturze.

Sankcja powyższa będzie naliczana wyłącznie od wartości podatku VAT przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

Uniknięcie sankcji po stronie sprzedawcy (w przypadku wystawienia faktury sprzedaży bez stosownej adnotacji) będzie możliwe pod warunkiem, że nabywca ureguluje należność (w wartości odpowiadającej kwocie podatku z dostawy towarów lub świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT) poprzez komunikat podzielonej płatności i nabywca zostanie o tym zaniedbaniu poinformowany w sposób dający mu szansę na uregulowanie płatności w MPP (np. mailowo lub otrzymując fakturę korygującą).

Po stronie nabywcy

Jeśli nabywca nie dokona płatności za pomocą MPP (mimo istnienia takiego obowiązku), naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku wykazanego na fakturze, której będzie dotyczyć płatność (wynika z dodanego art. 108a ust. 7 ustawy o VAT).

W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.

Zgodnie z uzasadnieniem nowelizowanej ustawy o VAT „nabywca bowiem musi być zorientowany, co jest przedmiotem transakcji, to nabywca bowiem inicjuje płatność i odpowiada za wybór formy płatności. Nabywca nie może polegać więc wyłącznie na informacjach od sprzedawcy, który może chcieć uniknąć zapłacenia mu w podzielonej płatności, tylko musi samodzielnie analizować, jakie towary lub usługi nabył i czy wiążą się z tym dla niego określone obowiązki”.

Sankcja nie będzie mieć zastosowania wobec podatnika, który nie dokona płatności w systemie podzielonej płatności, do czego był zobowiązany (ureguluje należność za fakturę w inny sposób), jeżeli dostawca lub usługodawca rozliczy całą kwotę podatku wynikającą z faktury.

Ponadto od 1 stycznia 2020 r., wprowadzone zostaną dodatkowe sankcje na gruncie podatku dochodowego (art. 22p ust.1 pkt 3 updof) dla nabywcy w przypadku uiszczenia płatności (mimo obowiązku) z pominięciem MPP:

Gdy kwota należności (dotycząca pozycji z załącznika nr 15 ustawy o VAT) zostanie opłacona z pominięciem MPP, to nabywca nie będzie mógł jej zaliczyć w koszty podatkowe.

Jeżeli nabywca uznał wydatek za koszt uzyskania przychodu, lecz nie dokonał płatności z zastosowaniem MPP w wartości, w której została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku VAT (albo został zlecony zwykły przelew), należy:

• zmniejszyć koszty uzyskania przychodów albo
• w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – zwiększyć przychody.

Wyksięgowanie wydatku z kosztów uzyskania przychodów w przypadku, gdy podatnik dokona płatności przelewem z pominięciem MPP, nie będzie konieczne, jeżeli złożył zawiadomienie do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla sprzedawcy w terminie trzech dni od dnia zlecenia przelewu.

Szczególne sytuacje w odniesieniu do stosowania MPP

W toku prowadzenia działalności gospodarczej mogą pojawić się sytuacje nietypowe, które nie są wprost uregulowane ani w ustawie ani w przepisach przejściowych wprowadzających nowe regulacje.

Pierwszym z takich przypadków może być sytuacja, w której zakończenie dostawy towarów lub świadczenia usług z nowego załącznika nr 15 ma miejsce po 31 października 2019 r. (podlegające split payment), a do której przed 1 listopada 2019 r. wystawiono fakturę zaliczkową na odwrotne obciążenie (zał. 11 lub 14). Wątpliwe jest wówczas jak powinien postąpić podatnik, i z jaką stawką wystawić powinien fakturę końcową. Wydaje się, że w takiej sytuacji właściwe jest wystawienie faktury końcowej dokumentującej te czynności bez danych dotyczących stawki i kwoty podatku VAT oraz z wyrazami “odwrotne obciążenie” (o ile spełnione są warunki wynikające z przepisów art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 u.p.t.u.) i podatnikiem z tytułu ich świadczenia jest nabywca (o ile spełnione są warunki wynikające z przepisów art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 u.p.t.u.), który jednocześnie nie jest obowiązany do dokonania zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

Zastrzec jednak należy, że kwestia ta nie jest oczywista, a jednocześnie brak jest jak dotąd wyjaśnień Ministerstwa Finansów dotyczących tej kwestii. Pozostaje mieć nadzieję, że stosowne wyjaśnienia pojawią się przed 1 listopada 2019 r.

Drugim przypadkiem jest wystawienie faktury korygującej po 31 października 2019 r. do faktury wystawionych przed 1 listopada 2019 r., do której zastosowano mechanizm odwrotnego obciążenia. W takich przypadkach korygując takie faktury, podatnik zobowiązany jest do stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia, czyli wystawia korektę na takich zasadach, jak fakturę pierwotną.

Nowe możliwości regulowania płatności w MPP

W związku z nowelizacją ustawy o VAT od 1 listopada 2019 r. możliwe będzie :

• dokonywania jednym komunikatem przelewu zapłaty za więcej niż jedną fakturę, tzw. zbiorczej płatności;
• stosowania mechanizmu podzielonej płatności do zaliczek wnoszonych przed wystawieniem faktury;
• przeznaczenia środków zgromadzonych na rachunku VAT na zapłatę zobowiązania z tytułu:
  • podatku dochodowego od osób prawnych,
  • podatku dochodowego od osób fizycznych,
  • podatku akcyzowego,
  • należności celnych,
  • składek ZUS

Powyższe będzie dotyczyć również zapłaty odsetek za zwłokę oraz wszystkich dodatkowych zobowiązań ustalonych w podatku VAT;

W przypadku uregulowania należności za więcej niż jedną fakturę komunikat przelewu w MPP będzie obejmował wszystkie faktury wystawione dla podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę oraz kwotę odpowiadającą sumie kwot podatku wykazanych w otrzymanych fakturach (brak jest możliwości wyboru lub „selekcji” faktur). Okres, za który podatnik będzie mógł dokonywać takiej zbiorczej płatności w systemie split payment, nie będzie mógł być krótszy niż jeden dzień i dłuższy niż jeden miesiąc. Wówczas jako numer faktury wskazuje się okres, za który dokonywana jest płatność. W przypadku zapłaty zaliczek w komunikacie przelewu należy wskazać tytuł „zaliczka”.

W uzasadnieniu do nowelizacji ustawy o VAT wskazano dodatkowo, że przy wyborze zbiorczej płatności w MPP nabywca będzie miał obowiązek zapłaty należności z wszystkich faktur otrzymanych od danego wystawcy (tj. sprzedawcy) w danym okresie, bez względu na to, czy faktury te dokumentować będą transakcje podlegające obowiązkowemu mechanizmowi podzielonej płatności, czy też nie.